Crvendaća (Erithacus rubecula) je prvi put opisao biolog Karl Line još 1758. godine i to pod latinskim imenom Motacilla rubecula, čime ga svrstava u rod pastirica. Specifičan epitet “rubecula” vodi porijeklo od deminutiva latinske riječi “ruber” što znači crven.
Odrasla ptica veličine je od 12,5 do 14cm i teži 16 do 22 grama, sa rasponom krila od 20 do 22cm. Prepoznaje se veoma lako. Malen je, smeđe boje sa rđavosmeđim podbratkom (prekriva čitava prsa i lice). Gornji djelovi tijela su braonkasti ili maslinasti, dok je stomak bijel. Noge i stopala su poprilično dugačke i braon su boje, dok su oči i kljun crni. Povremeno naroguši perje pa izgleda zbijeno, dok često izgleda poprilično vitko. Krila opusti pa vise i često se može vidjeti kako brzo skakuće po tlu skupljenih nogu, podižući kratak rep.
Muške i ženske jedinke imaju slično perje, pa se po njemu ne mogu razlikovati. Mlade jedinke se od odraslih lako raspoznaju po boji, perje je sitno pjegavo i nemaju crveni podbradak.
Široko je rasprostranjena vrsta, pa se na Evro-aziji areal vrste proteže istočno do zapadnog Sibira, južno do Alžira, dok na jugoistoku stiže do Irana i na Kavkaz. Jedinke sa britanskog ostrva uglavnom tamo i zimuju dok jedan mali dio, obično ženskog pola, migrira u južnu Evropu kako bi izbjegli oštrije zime.
Crvendaći iz sjeverne Evrope (Skandinavija, Rusija) migriraju tokom zime u Britaniju i zapadnu Evropu. Ove jedinke se mogu prepoznati po nešto sivijim tonovima gornjeg dijela tijela i mutnijim narandžastim grudima. Gnijezde u šumama, vrtovima, parkovima i na rubovima šuma sa nešto niskog rastinja i otvorenim djelovima. Preferiraju šumu smreke sa listopadnim drvećem kao i mješovite šume.
Ova ptica je aktivana tokom dana, ali postoje podaci da lovi insekte tokom vedrih noći sa mjesečinom, kao i u blizini lampi gdje se okupljaju insekti. Nije plašljiv i njegovo prisustvo vezano je za aktivnosti ljudi koje uključuju zemljoradnju i baštovanstvo, što im olakšava ishranu crvima iz prekopane i izvrnute zemlje. Vrlo često je u blizini i divljih životinja koje se hrane prekopavanjem tla (divlje svinje, jazavci i sl.) u potrazi za svježom hranom koja može biti izbačena na površinu. U jesen i zimu, kada je izbor hrane nešto manji, u ishranu uključuju i manje beskičmenjake, insekte i paukove zajedno sa bobicama i voćem. Vrlo lako se navikava na vještačke hranilice, na kojima je čest gost.
Crvendaći su poznati i po svojoj agresivnosti kada je teritorija u pitanju. Vrlo često će napasti druge mužijake koji bi im zašli u teritoriju. Takođe, bez upozorenja mogu napasti i druge male ptice kao što su vrapci i sjenice, a u nekim slučajevima i drozdove, kosove pa čak i grlice. Postoje opažanja da napadaju i sopstveni odraz. Ovakva teritorijalnost često dovodi do smrtnih ishoda jedinke, pa tako i do 10 procenata mužijaka strada braneći svoju teritoriju.
Zbog izuzetno velikog procenta smrtnosti tokom prve godine, prosječan životni vijek im je nešto duži od jedne godine. Međutim, kada prežive „rizični period“ očekuje se da mogu živjeti dugo, po nekim nalazima čak i do 19 godina, što je podatak za najstariju jedinku ove vrste. Na smrtnost utiču teške zime sa niskim temperaturama, nedostatak hrane, predatori, paraziti i slično.
Crvendaći koriste različita staništa za gniježđenje. Bilo šta što im može pružiti neku zaštitu, iskoristiće kao mjesto za gniježđenje. Najčešće gnijezde na tlu, u udubljenju na zemlji. Sezona gniježđenja počinje u martu i tokom nje parovi imaju dva do tri legla sa 5-6 jaja. Poletarci su išarani braon bojom i nakon dva do tri mjeseca im izrastaju karakteristična narandžasta pera u podbratku, nakon čega se postepeno šire obrazujući karakterističan izgled odrasle jednike.
Tekst je pripremio: Nikola Novović
